Over de Johannes Kolf, de verzetsstrijder uit Westmaas, is in 2006 een boek verschenen.
Zie ook: Expositie de Overval (+Film) en Broers in ‘t Veld op zoek naar gegevens.
Knipsel ‘Ome Jo was geen heldenfiguur’ – Kompas juni 2006
Bescheiden, onopvallend, maar wel iemand met een overtuiging. Dat beeld komt naar voren van de verzetsstrijder Johannes Kolf uit Westmaas. Twee neven, Bert en Ruud in ‘t Veld uit Klaaswaal, plozen zijn korte leven uit en maakten er een stevig boek van, dat deze week verscheen. De eerste exemplaren van het boek “Johannes Kolf De verzetsstrijder jodocus” zijn voor de vier nog in leven zijnde zussen van het grote gezin van destijds (Johannes Kolf had vijftien broers en zussen). Ook voor zijn toenmalige verloofde is er een exemplaar. „Een bijzonder moment”, knikken de broers In ‘t Veld. In de uitgave zijn, naast veel unieke informatie, foto’s, brieven en officiële documenten opgenomen. Het boek geeft een beeld van hoe de verzetsstrijder in de oorlogsjaren leefde. „Niet zo romantisch”, aldus Bert in ‘t Veld. „Je moet bedenken dat er destijds een geest heerste van: de overheid netjes gehoorzamen, ook als dat een vreemde bezetter was. Slechts een enkeling kwam daadwerkelijk in verzet. Ik hoop dat ons boek mensen aan het denken zet: Wat zou ik gedaan hebben?” Johannes Kolf zat tijdens de oorlog bij de politie in Utrecht. Hij kon niet leven met de Duitse bezetter en dook in 1943 onder. Via allerlei omzwervingen kwam hij in Friesland terecht, waar hij veel werk deed voor het verzet. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn aandeel in de overval op het huis van bewaring in Leeuwarden. Eigenlijk liep hij bij toeval tegen de lamp toen de SD een inval deed in het huis waar hij ondergedoken zat, na een tip over een illegaal radiotoestel. Kolf sloeg door de achterdeur op de vlucht, maar doordat het sneeuwde en hij op klompen liep, kwam hij niet snel weg. In een vuurgevecht met de SD werd Kolf dodelijk getroffen en stierf voor zijn vaderland, op 29 janua-ri 1945, slechts 29 jaar oud. „Als kinderen kwamen wij vaak bij oma in Westmaas. Daar hing de foto van ome Jo aan de muur”, vertelt Ruud. „We wisten de achtergrond, maar het was allemaal summier. Er werd weinig over gesproken. Allebei hebben we altijd interesse in de Tweede Wereldoorlog en het verzet gehad. Vier jaar terug hebben we tegen elkaar gezegd: Als we het leven van ome Jo uit willen zoeken, moeten we dat nu doen. De mensen van destijds worden allemaal ouder en straks heeft het geen zin meer.” Het duo begon een uitgebreide zoektocht naar het verleden. Dat het zo veel werk zou zijn en uiteindelijk tot een boek zou leiden, hadden ze toen niet kunnen denken. „Het is net zoiets als je huis verbouwen”, vindt Bert. „Je komt steeds meer tegen. Op een gegeven moment hadden we zo veel materiaal, dat we gezegd hebben: of het gaat in een doos in de kast, of we maken er een boek van.” De zoektocht bracht de gebroeders In ‘t Veld onder andere in Friesland, waar Kolf actief geweest is. „We kregen veel medewerking”, zegt Bert. „Er is veel mondelinge informatie bij ouderen daar.” Het boek is overigens niet alleen een eerbetoon aan Johannes Kolf, er is bewust voor gekozen zijn persoon te plaatsen in de tijd. „Hij was geen heldenfiguur”, typeert Ruud zijn oom. „Eerder een onopvallende, bescheiden en humoristische man. Dat moest ook wel, want branieschoppers waren alleen maar gevaarlijk voor het verzetswerk. Zijn christelijke achtergrond en sterke rechtvaardigheidsgevoel vormden zijn belangrijkste drijfveren.”
Knipsel ‘Iedereen herinnert zich Jo Kolf’ – Algemeen Dagblad 23 juni 2006
Drie á vier foto’s, een film en wat verhalen. Dat waren de aanknopingspunten die de broers Bert en Ruud in ‘t Veld hadden toen ze in 2002 op zoek gingen naar het verleden van hun oom en verzetsstrijder Johannes Kolf. Nu is er een boek.
Uren en uren brachten Bert (50) en Ruud (47) in ‘t Veld door tussen het materiaal dat ze de afgelopen jaren hebben gevonden. Hun vondst bestond uit brieven, boeken en foto’s die op een of andere manier een link hadden met hun overleden oom Johannes Kolf, de broer van hun moeder. Er was veel materiaal, stelt Bert. „Je zou denken dat er van het verzet en de knokploegen (KP’s) geen foto’s zijn gemaakt, maar we hebben ze wel gevonden. In het boek staat bijvoorbeeld een foto waarop een hele groep voor de boerderij staat waar ze zijn ondergedoken. En in brieven schreven ze gewoon over ‘de overval’. Je zou denken dat je dat niet in een brief moet zetten, maar ze deden het wel. Het is niet zoals je verwacht. Hij reisde in die tijd ook vrij door het land. Alleen bleef hij dan niet bij familie slapen” De zoektocht naar informatie resulteerde in een boek dat gisteren is gepresenteerd: Johannes Kolf, de verzetsstrijder ‘Jodocus’. Het is voor de broers voorlopig het einde van een vier jaar durend onderzoek naar het verleden van hun oom. Bert en Ruud in ‘t Veld zagen in hun jeugd de foto van oom Jo bij hun oma in de kamer staan. Ernaast stond een gedenkplaquette voor verzetsleden. Het geheel maakte een onuitwisbare indruk op de broers, al wisten ze eigenlijk niet zo heel veel van hun overleden oom. „Er werd wel over hem gepraat,” zegt Ruud. „Maar dat ging dan over hemzelf, over hoe hij was, niet over wat hij in het verzet heeft gedaan.” Voor de broers waren die verhalen het begin. „De fascinatie was er. Ik heb veel over het verzet gelezen, maar uiteindelijk wilde ik ook over deze man meer weten,” aldus Bert. De broers wisten dat ‘Jodocus’ zoals sommige van zijn verzetsvrienden hem noemden, in Utrecht bij de politie had gewerkt. Daar was hij in 1942 vertrokken omdat hij geen zin had om de Duitsers te helpen. Ook wisten ze dat hij in 1944 in het verzet zat en meewerkte aan de bevrijding van 51 verzetsmensen uit de gevangenis in Leeuwarden. In 1962 verscheen een film over deze actie met de titel ‘De Overval’, naar het scenario van L. de Jong. Hoe het hun oom in de tussentijd was vergaan, was de neven onduidelijk. Vier jaar geleden besloten de broers om de ontbrekende verhalen in de geschiedenis van Kolf boven tafel te krijgen. Ze stapten op de trein naar het verzetsmuseum in Leeuwarden. Die reis bleek de aftrap van een zoektocht die ze door het hele land bracht. De broers legden overal contacten en spraken met oude verzetsvrienden van Kolf. „Die mensen kenden hem direct,” aldus Ruud. „Ze hoefden niet eens na te denken, maar wisten meteen iets over hem te zeggen. Ze kenden zelfs details, zoals dat Kolf goed kon orgelspelen. De herinnering is na al die jaren nog zo sterk. Die periode heeft zo veel indruk gemaakt.” Veel mensen vertrouwden Ruud en Bert hun oude documenten toe. De gebroeders In ‘t Veld kregen daardoor stap voor stap meer stukjes van de puzzel in handen, zonder dat ze wisten wat ze ermee moesten. Bert geeft dat toe. „Het was een zoektocht zonder plan. We hadden aanvankelijk niet de intentie een boek te maken.” „Maar ja,” gaat zijn jongere broer verder. „Het is zonde om niets met al dat materiaal te doen.” Een boek leek de broers uiteindelijk het mooiste naslagwerk. Het boek levert een beeld op van het leven van Jo Kolf. Van zijn jeugd tot aan zijn dood op 29-jarige leeftijd. Kolf werd neergeschoten toen hij wilde vluchten voor de Duitsers. Die hadden de onderduikplaats van het verzet gevonden. Kolf overleed in januari 1945 in het ziekenhuis in Leeuwarden. Naast de levensloop van verzetsstrijder Kolf bevat het boek ook een stuk geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog. „Soms plaatsen we gebeurtenissen in de geest van de tijd, zoals de verdediging van de Moerdijkbrug en de Meistaking. De lens is niet alleen op Jo Kolf gericht, maar ook op de gebeurtenissen die zijn leven hebben bepaald.” Het boek is voorlopig alleen te koop via de broers. Het kost 25 euro. Er zijn 500 exemplaren in eigen beheer uitgegeven, waarvan er al 200 zijn verkocht. De broers bieden namens het Verzetsmuseum in Leeuwarden de dvd De Overval ook te koop aan.
Knipsel ‘Neven in ‘t Veld eren met boek oom en verzetsstrijder Jo Kolf’ – De Schakel 29 juni 2006
BINNENMAAS – Het is heerlijk dat de zaal zo gevuld is. Dat betekent dat hetgeen waarvoor we bijeen gekomen zijn enorm leeft”, sprak Ruud in ‘t Veld donderdagmiddag 22 juni in het gemeentehuis van Binnenmaas tijdens de presentatie van het boek over zijn oom, de verzetsstrijder Johannes Kolf uit Westmaas. Samen met zijn broer Bert in ‘t Veld uit Klaaswaal en met de steun van Ben van der Schaaf uit Westmaas kwam het boek met de titel: `Johannes Kolf, de verzetsstrijder Jodocus’ tot stand. De presentatie vond plaats in de raadzaal. Midden in de zaal het op een scherm geprojecteerd portret van Johannes Kolf en daarnaast een verkleind portret van de verzetsstrijder en de Nederlandse vlag. Het was dit portret dat boven de schoorsteenmantel van de oma van Ruud en Bert in ‘t Veld in haar woning aan de Nieuwstraat in Westmaas hing en dat beiden heeft geïnspireerd tot het verzamelen van informatie en uiteindelijk het schrijven van het boek. „Voor ons is het een dag met een dubbel verhaal”, maakte Ruud in ‘t Veld de vele familieleden duidelijk. „Het is verheugend dat we na jaren van onderzoek nu het boek kunnen presenteren over de geschiedenis van Johannes Kolf. Aan de andere kant beseffen we ook dat juist deze geschiedenis zwaar is omdat verscheidene onder u deze periode bewust hebben meegemaakt en deze presentatie als zodanig een, belasting zal zijn.” Onder de familieleden ook de drie zussen van Johannes Kolf. Tante Anna (mevrouw de Jong-Kolf), tante Ingetje (mevrouw de Graaf-Kolf en de jongste zus, mevrouw Christina In `t Veld-Kolf, de moeder van Ruud en Bert in ‘t Veld. Tante Klazien (mevrouw Mastbergen-Kolf) kon vanwege haar hoge leeftijd van 98 jaar niet aanwezig zijn. De beide broers bezochten deze tante een dag eerder om haar het eerste exemplaar van het boek te overhandigen. Aanwezig was ook de voormalige verloofde van Johannes Kolf: mevrouw Waardenburg. De foto van Johannes Kolf boven de schoorsteenmantel in het huis aan de Nieuwstraat heeft de beide broers hun leven niet losgelaten. „We wisten van een boek De Overval, dat mijn oom daar ook aan had meegedaan en dat daar later een film over verschenen is. Steeds weer dook bij ons de vraag op ‘hoe het levensverhaal van onze oom te achterhalen’. In 2002 besloten we `nu gaat het gebeuren’. We hadden geen plan en wisten niet wat we gingen doen. We dachten, we zien wel waar we uitkomen. Behalve van de film wis-ten we ook van een plaquette in het politiebureau in Utrecht. Onze oom was één van de twee gesneuvelden. Onze eerste gang was naar het politiebureau in Utrecht. De dame achter de balie wist niets van een plaquette, maar later bleek dat ze erachter zat! Vanuit de politie kregen we de naam Ab van Londen die ons veel informatie zou kunnen geven. Ab is één van de stimulatoren voor ons geweest om door te gaan.” Veel informatie werd ook verkregen van oud-gediende Co Eijndhoven, die deel heeft uitgemaakt van hetzelfde korps van de Politie Troepen als Johannes Kolf. „We hebben de inmiddels 86-jarige Co bezocht die in Zeeland woont. Hij kan urenlang verhalen van hetgeen er allemaal gebeurd is. Na Utrecht en Zeeland hebben we de strafgevangenis, het Verzetsmuseum, het Rijksarchief en de Provinciale Bibliotheek in Leeuwarden bezocht. Daar is het immers allemaal begonnen.” Het vergaren van informatie en het samenstellen en schrijven van het boek vergeleek Ruud in ‘t Veld met het ontrafelen van kluwens wol met uiteindelijk resultaat drie strengen.. Hoeksche Waard, Utrecht en Leeuwarden. „Het was geen peuleschil.” In totaal nam het boek vier jaar in beslag. Ondanks die lange periode gaf Ruud in ‘t Veld aan dat het boek niet af is. „Toen we er de laatste punt achter gezet hadden kwam er opnieuw belangrijke informatie. Hoe jammer ook, deze konden we niet meer opnemen. Wij hebben dan ook niet de illusie dat we een compleet beeld hebben kunnen schetsen. Ons doel was dat het leven van onze oom, Johannes Kolf, de verzetsstrijder Jodocus, in ere wordt gehouden. Van belang daarbij is ook dat wij ons blijven realiseren dat vrede en vrijheid niet gewoon zijn.” Aandacht tijdens de presentatie was er ook voor de families Vos, Kolf en De Jong uit de Hoeksche Waard die Jo Kolf onderdak boden, om uit handen van de Duitsers te blijven wanneer hij de Hoeksche Waard bezocht. Onder de familieleden bevond zich ook Jo Kolf uit Numansdorp van het gelijknamig makelaarskantoor in de Hoeksche Waard en thans kringvoorzitter van de Kamer van Koophandel. „Johannes Kolf was de jongere broer van mijn vader. Ik ben in juli 1945 geboren en naar hem vernoemd. Mijn volledige naam is Johannes, Willem, Jacob. De twee laatste namen zijn vernoemd naar twee zwagers van mijn vader die in de oorlog zijn gesneuveld. De familie heeft in die periode heel wat te verduren gehad.” De film en het herdenkingsboek over De Overval zijn aan Johannes Kolf opgedragen omdat hij als enige van de groep die de gevangenis is ingegaan om de verzetsmensen te bevrijden, de oorlog niet heeft overleefd. De overval vond op 8 december 1944 plaats. Op 29 januari 1945 is verzetsstrijder Johannes Kolf, toen de SD een huiszoeking deed op het adres waar hij in Leeuwarden was ondergedoken, op de vlucht geslagen. Doordat er sneeuw lag en Johannes Kolf op klompen liep kon de SD-er de afstand tussen hem verkleinen. Diverse schoten werden op hem afgevuurd. Toen Jodocus terug wilde schieten bleek zijn pistool te weigeren. Hij werd door de SD-er dodelijk getroffen. De verzetsstrijder is eerst in Leeuwarden begraven. Op 14 augustus 1945 is Johannes Kolf in Westmaas herbegraven.
Boek verschenen over Johannes Kolf
Boek over het leven van oud-collega Johannes Kolf
Kort na de oorlog werd ter nagedachtenis aan hen in bureau Paardenveld een plaquette opgehangen waarin hun namen en portretten staan gegraveerd. Deze plaquette hangt hier nog steeds. Over het leven van Johannes Kolf is onder de titel ‘De verzetsstrijder Jodocus’ een rijk geïllustreerd boek verschenen van 250 pagina’s. Na een dienstverband bij het Korps Politietroepen werd Jo in 1938, samen met zijn dienstmaat en vriend Co Eijnthoven, aangesteld als agent bij de gemeentepolitie Utrecht. In mei 1942 nam hij ontslag omdat hij dingen moest doen die hij niet met zijn geweten kon verenigen. Co Eijnthoven was al ontslagen omdat hij bepaalde opdrachten had geweigerd uit te voeren. Ondergedoken Jo dook onder in Friesland en sloot zich aan bij een verzetsgroep. Hij nam deel aan veel verzetsdaden. Op 8 december 1944 nam hij deel aan de beroemde overval op de gevangenis in Leeuwarden. 51 gevangen, voornamelijk verzetstrijders en hun leiders, werden op geweldloze wijze bevrijd. Allen werden op schuiladressen ondergebracht en de bevrijders doken onder. De overval was een meesterstuk. Er werd geen schot gelost, er vielen geen gewonden, laat staan doden. De overval is daarom in 1962 verfilmd met acteurs als Rob de Vries en Kees Brusse en is inmiddels op dvd verkrijgbaar. Ook Jo dook na de overval onder. Op 29 januari 1945 zat hij ondergedoken bij de familie Vijver aan de Sexbierumstraat in Leeuwarden. Na verraad volgde een huiszoeking, maar Jo wist te vluchten. Hij werd achtervolgd door de SD’er Jan Meekhof en door hem op zijn vlucht doodgeschoten. Hij was 29 jaar. Jo werd eerst begraven in Leeuwarden en op 14 augustus 1945 herbegraven in zijn geboorte- en woonplaats Westmaas. Bij zijn herbegrafenis was ook onze oud-collega Co Eijnthoven aanwezig. Zijn neven Bert en Ruud in ‘t Veld, zoons van de nog in leven zijnde jongste zuster van Jo, namen in 2002 het initiatief om het leven van hun oom in beeld te brengen en daarover een boek te schrijven. Na vijf jaar intensief onderzoek, interviews, verzamelen van documenten enz. kwam het boek Johannes Kolf, de verzetsstrijder `Jodocus’ tot stand. Het boek bevat veel geschiedschrijving en bijzondere getuigenissen van nog levende medeverzetsstrijders. Verder veel unieke foto’s en documenten, inclusief het volledige proces-verbaal van onderzoek naar de dood van Jo. Tenslotte verhalen over zijn jeugd en zijn laatste correspondentie met zijn verloofde Dien Landheer. De inzet en prestatie van deze broers In ‘t Veld is buitengewoon te noemen. Het boek en de dvd zijn te bestellen bij de Stichting Johannes Kolf, Dotterbloemstraat 14, 3286 VM Klaaswaal. De Politie Utrecht verleende onder meer in de persoon van Co Eijnthoven medewerking aan de totstandkoming van het boek en schonk een financiële bijdrage. Helaas heeft Co Eijnthoven door zijn overlijden de presentatie van het boek niet mogen meemaken.
Knipsel “Boekrecensie Jack Kooistra – Boek over strijder Jodocus’
Op 29 januari 1945 werd de verzetstrijder Johannes Kolf uit het Zuid-Hollandse Westmaas door de beruchte Nederlandse Duitse handlanger Jan Meekhof in Leeuwarden doodgeschoten. Kolf, wiens achternaam soms ook eindigt met een dubbele f, opereerde onder zijn schuilnamen Jodocus of Jo(o) en behoorde tot een groep vooraanstaande leden van het ondergrondse verzet in Fryslan tijdens, de Tweede Wereldoorlog. Op min of meer ongelukkige wijze kwam deze uit een groot landarbeidersgezin stammende voormalige wachtmeester van het Korps Politietroepen in de Dronrijperstraat om het leven. Kolf was ondergedoken bij de familie Vijver in de Sexbierumerstraat. Op dit duikadres verscheen een groep leden van de Duitse Sicherheitsdienst (SD) om huiszoeking te doen. Niet zozeer voor Kolf, maar omdat men veronderstelde dat zich in huize Vijver een verboden radiotoestel bevond. Bij het zien van deze beruchte en uiterst gevreesde mannen besloot Jodocus de vlucht te nemen. Bij de achterdeur schoot hij snel in daar staande klompen en verdween. Meekhof, een meedogenloze en schietgrage figuur, die ook aan onder andere de massa-executie op 22 januari 1945 in Dokkum deelnam (twintig slachtoffers) had hem echter waargenomen. Kolf raakte door een longschot levensgevaarlijk gewond, maar bleef bij kennis. Kennelijk drong het besef bij hem door dat overleven niet meer tot de realiteit behoorde en op basis van die gedachte vroeg de streng gelovige Kolf om geestelijke bijstand. Hardvochtig weigerde Meekhof hieraan medewerking te verlenen, hoewel een gewaarschuwde gereformeerde predikant reeds ter plekke was gearriveerd. Vermoedelijk speelde hier ook mee dat de nazi’s in het algemeen en SD in het bijzonder een bloedhekel aan gereformeerden hadden. Wel is Kolf nog overgebracht naar het niet meer functionerende Diaconessenhuis aan de Noordersingel overgebracht, maar medische hulp mocht niet meer baten. De uit een fel nationaal-socialistisch Drents gezin afkomstige Meekhof is op 19 november 1946 voor een reeks dodelijke wandaden, onder andere voor Jodocus Kolf, ter dood veroordeeld. Dit arrest is in 1947 in hoger beroep omgezet in levenslange gevangenisstraf. Daar kwam niets van terecht, want na twintig jaar is hij op vrije voeten gesteld en werd vertegenwoordiger voor een Zweeds bedrijf. Meekhof stierf 71 jaar oud op 17 april 1994 in Utrecht. Kolf was een gewone jongen uit een doodgewoon gezin. Wars van heldendom. Diepgelovig, een sterk gevoel voor rechtvaardigheid, vaderlandslievend en vrijheidstrijder van het eerste uur. Zo nam hij op 10 mei 1940 deel aan gevechten bij de Moerdijkbruggen ter hoogte van Willemsdorp. In 1943 dook hij onder bij de familie Douma in Burgum. Evenals duizenden andere militairen weigerde Kolf zich in Duitse krijgsgevangenschap te begeven. Het gedachtegoed van de Doum’s correspondeerde met de opvattingen van de Zuid-Hollander. Hij maakte deel uit van de illegaliteit (Knokploegen, KP) in Drachten. Aanvankelijk op bescheiden schaal, later behorend tot een zeer gewaardeerde vaste waarde van de Friese KP. Zo was hij één van de deelnemers van de beroemde gevangeniskraak op 8 december 1944 in Leeuwarden onder leiding van Piet Oberman (schuilnaam Piet Kramer), die filmisch bekend staat als De Overval. Die dag werden zonder dat er een schot is gelost 51 politieke gevangenen bevrijd uit het zwaar bewaakte huis van bewaring. Met de eveneens bekende Friese verzetsman Hans Deinum uit Workum kon Kolf het prima vinden. Beiden waren wars van uiterlijk vertoon. Sloegen zich nimmer op de borst voor hun afbrekend werk aan de vijand en stelden dat zij aan hun medemens verplicht waren de onderdrukker te bestrijden. Helaas mocht Kolf het licht van de bevrijding niet meer aanschouwen. Maar zijn naam blijft in Fryslán bestaan als een der groten van het verzet tegen een meedogenloze overheerser. Juist daarom is het prijzenswaardig dat zijn beide neven Bert en Ruud in ‘t Veld uit respectievelijk Klaaswaal en Zevenbergen vandaag zijn levensgeschiedenis in boekvorm op de markt hebben gebracht. Niet enkel als eerbetoon aan deze principiële vrijheidsstrijders, maar tevens als waarschuwend voorbeeld voor huidige en komende generaties.
