Onlangs besloot de gemeente Korendijk een monument voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, de oorlog in Nederlands-Indië en de watersnoodramp op te richten. De nabestaanden van de slachtoffers zijn blij met het gedenkteken, maar vragen zich af waarom het zo lang heeft geduurd. Gerard van der Hoeven, een van hen, zoekt na 52 jaar nog steeds naar het antwoord op de vraag waarom zijn broer Pieter destijds werd gedeporteerd naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme. „Al die jaren heeft het me nooit losgelaten.”
Door Abdel Ilah Rubio – Nieuw-Beijerland – Gerard van der Hoeven (64) was 11 jaar toen zijn 20-jarige broer Pieter, ondergedoken voor de Arbeitseinsatz – de tewerkstelling van Nederlandse mannen in Duitsland – in augustus 1944 vanuit Piershil vertrok naar Rotterdam. Waarom weet hij niet meer. Wel kan hij zich herinneren dat zijn ouders niet veel later bericht kregen dat hij vast zat op het politiebureau. Samen met zijn moeder ging Van der Hoeven daarop naar het Haagse Veer in Rotterdam om zijn broer een bezoekje te brengen. Tevergeefs, ze kregen hem niet te zien. „Op de vraag waarom mijn broer vastzat, kreeg mijn moeder te horen dat hij iets op zak had gehad wat niet mocht. Ik weet nog dat ze toen huilde en viel. Veertien dagen later hoorden we dat hij was overgeplaatst naar Neuengamme.”
Waarom de jonge Piershillenaar destijds werd gearresteerd en waarom hij naar het concentratiekamp werd gedeporteerd is onbekend. Tot op de dag van vandaag waagt Van der Hoeven zich af waarom zijn broer dit verschrikkelijk lot moest ondergaan. Twee jaar geleden besloot hij, vijftig jaar na de dood van zijn broer, op onderzoek uit te gaan. „Al die jaren heeft het me niet losgelaten. Mijn ouders hadden altijd het standpunt dat je de doden met rust moest laten en hebben nooit willen uitzoeken wat er precies is gebeurd. Ergens had mijn moeder misschien nog de stille hoop dat hij een keer zou opduiken,” verklaart Van der Hoeven de late zoektocht. „Bovendien hebben overige nabestaanden pas na vijftig jaar recht om documenten op te vragen die betrekking hebben op de dood van hun familielid.” Van der Hoeven weet nu zeker dat zijn broer. is omgekomen in het concentratiekamp Neuengamme.
Tijdens een bezoek aan het kamp, in 1995, zag hij zijn naam tussen die van tienduizenden andere slachtoffers staan in het documentenhuis. „Het was net alsof ik tegen een muur liep of een klap in het gezicht kreeg. Want na vijftig jaar zie je dan toch het bewijs dat hij echt dood is.” Neuengamme, op ongeveer twintig kilometer afstand van de binnenstad van Hamburg, was in de Tweede Wereldoorlog het centrale concentratiekamp van Noord-Duitsland. Het kamp had meer dan tachtig dependances in de nabije omgeving. In totaal zaten er van 1938 tot 1945 ruim honderdduizend mensen uit heel Europa gevangen, onder wie zevenduizend Nederlanders. De helft van de gevangen, ongeveer 55.000, overleefde het kamp niet. Pieter van der Hoeven, gevangennummer 49553, werd bij aankomst in Neuengamme op 8 september 1944 direct in het hoofdkamp geplaatst. „Dat was het ergste wat je kon overkomen. Wie daar werd opgesloten, kwam er niet meer levend uit,” zegt zijn broer. „Een overlevende van Neuengamme heeft mij verteld dat de omstandigheden daar zo slecht waren dat zijn dood een verlossing moet zijn geweest.” De 20-jarige Piershillenaar overleed officieel aan de gevolgen van enterocolitis, een ontsteking van de dunne en dikke darm. Van der Hoeven heeft daar echter zo zijn twijfels over. „Volgens de documenten is hij in de ziekenboeg overleden, maar de vraag is natuurlijk of dat echt het geval was, of dat ze hem gewoon hebben vermoord.” Een graf kreeg Pieter van der Hoeven niet. Net zo min als alle andere 55.000 doden in het kamp. De lijken in Neuengamme werden gecremeerd en de as verstrooid over een nabijgelegen grasveld. „Tijdens mijn bezoek aan het concentratiekamp liepen we daar overheen. Toen ze ons vertelden dat al die mensen daar onder dat grasveld lagen, werd ik daar toch wel even koud van.” De deportatie van de jonge Pieter is nog steeds een mysterie. „Mijn broer was een onderduiker. Hij vertikte het om in Duitsland te gaan werken. Maar ik heb begrepen dat als hij daar voor was opgepakt, hij niet in een concentratiekamp terecht was gekomen. Het moet dus om iets anders zijn geweest. Maar misschien ook niet. Misschien was hij gewoon op de verkeerde plek, of zagen ze hem voor iemand anders aan.” Van der Hoeven zal echter niet rusten voordat hij de waarheid heeft achterhaald. De Nieuw-Beijerlander hoopt dat inzage in de politie-archieven meer duidelijkheid zal verschaffen over de aanhouding van zijn broer. Probleem daarbij is volgens Van der Hoeven echter dat burgers pas na 99 jaar inzage krijgen in die archieven. „Dat geldt dus ook voor zaken tijdens de oorlog. Dat is voor mij onbegrijpelijk. Het is ook heel moeilijk om achter informatie uit die tijd te komen. Sommige documenten zijn namelijk verbrand. De arrestatiekaart is echter wel bewaard gebleven. Misschien is daarin terug te vinden wat de reden van zijn aanhouding is geweest.” Hoewel Van der Hoeven blij is dat er in de gemeente Korendijk eindelijk een monument komt voor oorlogsslachtoffers, vraagt hij zich af waarom dat 52 jaar heeft moeten duren. „Voor de meeste ouders van slachtoffers komt dit nu te laat. Naar mijn weten zijn er nog maar drie in leven.” Van der Hoevens moeder overleed vorig jaar op 95-jarige leeftijd. „In 1995 werd in heel Nederland herdacht dat het vijftig jaar geleden was dat we bevrijd werden. De burgemeester vertelde toen een verhaal over een joods meisje dat niet terugkwam na de oorlog. Dan sta je daar en verwacht je dat er ook iets wordt gezegd over de andere slachtoffers, maar nee hoor. Nu, na 52 jaar en nu niemand het bijna meer weet, komt er dan toch een monument.”
Knipsel ‘Het heeft me nooit losgelaten’ – Bron RD Regio Zuid 22 augustus 1997
Gerard van der Hoeven is al jaren op zoek naar de reden waarom zijn broer Pieter tijdens de oorlog werd gedeporteerd naar het Duitse concentratiekamp Neuengamme. ‘Misschien was hij gewoon op de verkeerde plek, of zagen ze hem voor iemand anders aan.’ Foto Fox
