Op 16 juli 1940 werd er een verordening afgekondigd door Rijkscommissaris Seys-Inquart, waarin voor het bezette Nederlandse gebied vergoedingen werden geregeld voor verrichtingen ten behoeve van de Duitse Weermacht. De Duitsers zelf spraken van “Reguläre Leistungen”, oftewel Regelmatige verrichtingen, afgekort R-verrichtingen.
In Nederland ontstond een uitvoerige administratie, de financiële afhandeling voor de lage bedragen kwam in handen van de gemeenten. In archieven kan worden gezocht op ‘Toekenning van vergoedingen aan de gemeente inzake diverse gevorderde diensten en geleverde goederen in opdracht van Duitse militaire autoriteiten’, zoals ik heb gedaan in het archief van Piershil.
De werkzaamheden moesten rechtstreeks ten dienste moesten komen aan het Duitse leger. Verzoeken om toekenning van een vergoeding voor regelmatige verrichtingen ten behoeve van de Duitse Weermacht — waartoe ook behoort het leveren van goederen — konden door ingezetenen persoonlijk worden ingediend bij het gemeentebestuur. De gegrondheid van het verzoek moest bewezen worden door overlegging van een door de Duitse Weermacht afgegeven verklaring van hetgeen verricht was, of het ontvangstbewijs of ander bewijsmateriaal. Tot deze R-verrichtingen behoorden niet het in gebruik geven van stukken grond en gebouwen, het verschaffen van kwartier, leveringen of verrichtingen ten behoeve van organen van het Duitse Rijk anders dan de ‘Wehrmacht’ en schade welke door de oorlogsvoering of door de bezetting veroorzaakt is.
Dilemma
Het werken voor de Duitsers en het leveren van diensten en goederen zorgde natuurlijk bij velen voor een dilemma. Het werd een keuze voor werk en inkomsten, voor de voortzetting van het bedrijf zelfs. Werkgevers voelden zich verantwoordelijk voor familieleden en werknemers. Het alternatief? Een principiële stellingname met alle risico’s van dien. Het is niet zo zwart-wit allemaal, zelfs een Nederlandse bunkerbouwer zorgde ervoor dat zijn werknemers inkomen hadden en dat ze niet naar Duitsland werden gezonden om daar te werken. De R-verrichtingen zijn na de oorlog veelal in openbare archieven terecht gekomen.
Zie ook dit artikel over de familie Rozendaal.
Archiefstukken ‘R-Verrichtingen’ Piershil – 1940-1941
(u kunt klikken op de stukken voor een vergroting)
