Knipsel ‘Toen de oorlog begon – deel 20 (De foute Hoeksche Waarders)’ – AD Rotterdams Dagblad, editie Hoeksche Waard, 21 mei 2015
De POD Hoeksche Waard hield voor het eerst spreekuur op 30 oktober 1945: Voor wie de Tweede Wereldoorlog niet heeft meegemaakt, is het een vrijblijvend zinnetje. Maar bij de Politieke Opsporings Dienst werden `foute elementen’ op het eiland aangebracht. Vandaag de laatste aflevering van de serie over 75 jaar na het uitbreken van de oorlog. Het Militair Gezag, aangesteld door de Nederlandse regering in Londen, maakte in het najaar van 1944 een begin met de opsporing van ‘foute elementen’ in het bevrijde Zuiden van Nederland. In februari 1945 werden opsporing en aanhouding de taak van de Politieke Opsporings Dienst (POD). De POD Hoeksche Waard kwam dus bijna vijf maanden na het einde van de oorlog bijeen. Tijdens dat spreekuur konden burgers mensen aangeven die fout waren geweest gedurende de vijf oorlogsjaren. Vervolgens werd bepaald, al naar gelang het geleverde bewijs, of tot aanhouding moest worden overgegaan. Het schoolgebouw van de Rijks HBS in Oud-Beijerland werd vanaf mei 1945 gebruikt om mensen op te sluiten. Later werd ook het fort in Numansdorp gebruikt. Voor de rechtspraak werden bij het tribunaal voor het Arrondissement Dordrecht diverse kamers ingesteld.
Kantonrechter Voorzitter van de vierde kamer werd mr. J. van Konijnenburg, kanton-rechter te Oud-Beijerland. Enkele van de leden: L.C. van As, boekhandelaar te Oud-Beijerland; E. in ‘t Veld, landarbeider te ‘s-Gravendeel; en G. van Waasbergen, arts te Zuid-Beijerland. Ruim tweehonderd Hoeksche Waarders verschenen voor het gerecht. In het Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard werden de processen gedetailleerd beschreven. Sommige zaken deden veel stof opwaaien. Vooral in de beginjaren van het tribunaal waren de straffen fors. Zo kreeg de Strijense caféhouder A. de M. acht jaar cel wegens verraad en de Klaaswaalse chauffeur A.V. tien jaar wegens toetreding tot de SS. Landverraders wrongen zich in bochten voor het gerecht. Het meest opvallende excuus kwam van de Klaaswaalse landarbeider A.P., die in maart 1944 als SS’er was gaan helpen in de strijd tegen het communisme: „Ik wist niet dat het oorlog was.” In 1947 werd hij veroordeeld tot ontzetting uit het actief en passief kiesrecht en internering tot 14 september 1949. Ook de commandant van het interneringskamp in de HBS te Oud-Beijerland, Van M., kwam voor het tribunaal. Hem werd ten laste gelegd een gedetineerde te hebben mishandeld met een gummistok. Rekening houdende met de goede staat van dienst van de commandant werd hij veroordeeld tot 20 gulden boete of 5 dagen hechtenis. In mei 1948 werd de laatste zaak behandeld. Verdachte was de Oud-Beijerlandse ambtenaar J.H. van Hees. Hij werd onder meer beschuldigd van lidmaatschap van de NSB alsmede de toetreding tot de vrijwillige hulppolitie in oktober 1942. Na een lange zitting, met vele getuigen, liet de verdediging weten verontwaardigd te zijn dat deze zaak na drie jaar nog voor de rechter kwam. „Naast de fouten die Van Hees heeft gemaakt, heeft hij ook zoveel goede dingen gedaan,” lichtte de advocaat zijn eis tot onmiddellijke invrijheidsstelling toe. Na overleg in de raadkamer stemde het tribunaal in met deze eis. Het tribunaal Dordrecht, en daarmee ook de kamer Hoeksche Waard, werd per 1 juni 1948 opgeheven. Met de opheffing van het Bijzonder Gerechtshof van Amsterdam kwam in 1950 een definitief einde aan de speciale oorlogsrechtspraak.
Te luide radio in open raam
De diversiteit aan behandelde zaken was enorm. Zo kwam in november 1946 mevrouw Houw uit ‘s-Gravendeel voor het gerecht. Ze werd ervan beschuldig dat ze in de oorlog haar radio in het open raam luid aanzette, voornamelijk wanneer er Duitse uitzendingen waren. Haar verhoor: U was nogal pro-Duits? „Nee.”
Wat dan? „Nederlands Hervormd.” Erkent u de ten laste gelegde feiten? „Ik erken dat niks waar is.” Heeft u een radio? „Ik heb muziek” . U ontkent een beetje veel! „Ik ben een gewoon landmens. Ik kan ‘t niet duidelijker uitleggen” . Houw werd naar huis gestuurd met de boodschap voortaan wat in te binden tegen de buren.
* Een overzicht van alle 20 artikelen uit deze reeks staat hier.
** Op deze website worden in de komende maanden alle 200 zaken gepubliceerd. Wanneer u op de hoogte wilt blijven schrijft u zich dan in voor de nieuwsbrief (linksboven, mail bij nieuw artikel?)
Ik zou graag de gepubliceerde arresten in het Nieuwblad voor de Hoeksche Waard lezen. Weet iemand of deze nog vindbaar zijn? Alvast bedankt!
Alex, ze worden op deze website gepubliceerd. Op 1 juli 2015 worden de zaken uit 1945 gepubliceerd, de andere jaren volgen daarna.
Ik zou graag weten of er ergens ook geschreven is over het eten halen in de Hoekse waard in de oorlog, ik ben dat nergens tegen gekomen, maar weet uit eigen ervaring dat in de hongerwinter van 1944 veel Rotterdammers via de Barendrechts brug of een andere manier (s’nachts overvaren met een roeiboot) in de Hoekse waard probeerden te komen om lopend de boeren af te gaan om zodoende aan eten te komen.
Arie, op deze staan wel wat artikelen over deze materie. Helemaal bovenaan deze website kun je in het zoekvenster zoeken op hongertochten. Kun je ze vinden? Ook kun je in het menu bovenaan kiezen voor Thema – Hongerwinter.