De werkzaamheden van de POD werden kritisch gevolgd. Reden voor Theo (verzetsnaam Joop) le Grand, lid van de B.S. en een kopstuk uit het verzet in de Hoeksche Waard, om een artikel te publiceren in het Hoekschewaardje.
Knipsel ‘Onder de loupe’ – 19 oktober 1945
Onder de loupe – De P.O.D. temidden van sympathie en antipathie
Er is in de achter ons liggende maanden na de bevrijding van ons land veel kritiek uitgeoefend op de werkzaamheden van de verschillende overheidsinstanties. Deels was die kritiek gerechtvaardigd, maar in veel gevallen niet gerechtvaardigd, terwijl wij op de vraag of het opbouwende of afbrekende kritiek was niet nader zullen ingaan. De bevolking moet zich echter eens goed realiseren, wat het betekent om van een totaal kapot gemaakt en leeg geplunderd land en een ontredderde maatschappij, welke erfenis ons moedwillig en weloverwogen door den vijand is nagelaten, weer een geordend geheel te maken. Kritiek uitoefenen geeft niets als het maar gerechtvaardigd is en op een gezonde manier wordt gedaan. Dat er verschillende misstanden aan de kaak worden gesteld is goed. Er is vooral nu een gezonde oppositie nodig om te voorkomen dat er te willekeurig gehandeld en te veel uit de koers gezeild wordt. Maar daarnaast moeten wij bedenken dat wij er allen met kritiek niet zijn, maar dat op ons allen de verplichting rust om mee te helpen aan den opbouw van ons land. Verliezen wij dat laatste uit het oog, dan wordt de kritiek een nutteloos en ontevreden gekanker, dat vooral nu niet geduld kan worden. In de allereerste plaats moeten wij beginnen met vertrouwen te stellen in de overheid op wier schouders de ontzaglijk moeilijke en tevens ondankbare taak ligt om te trachten in een leeggeroofd , arm land, nieuwe welvaart te brengen en het bestuursapparaat weer op de voor ons normale wijze te doen functioneren. Maar is het is altijd nog zo geweest: waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt en wij hebben meer respect voor iemand die zijn kennis en persoon volledig in dienst stelt van den wederopbouw, ook al maakt hij dan fouten, dan voor iemand die niets anders doet dan zich overal aan onttrekken en alles bekritiseren. Een van de instanties waarmee de regering op het ogenblik werkt om de verkeerde elementen uit ons volksleven te lichten is de P.O.D.
Als er één instantie is die aan kritiek onderhevig is, dan is het de P.O.D. wel. Hoe komt dat? In de eerste plaats omdat door den arbeid van den P.O.D. een aantal personen en families rechtsreeks worden getroffen en een aantal heilige huisjes in elkaar worden getrapt. In de tweede plaats de onbekendheid van het publiek met de werkwijze en voorschriften waaraan de P.O.D. gebonden is. Bezien wij eerst den toestand direct na de capitulatie van Duitschland. Er waren toen door de B.S. arrestatieploegen gevormd die tot taak hadden de landverraderlijke elementen en collaborateurs te arresteren. Dat was noodzakelijk om twee redenen en wel, ten eerste: Om te voorkomen dat in die periode van overgang verkeerde elementen staatsgevaarlijke handelingen zouden ondernemen; en ten tweede: in het belang van de orde en rust om den zogenaamde bijltjesdag te voorkomen. In één groep zijn toen alle verdachte elementen uit de samenleving gehaald en gevangen gezet. Daarbij zijn fouten gemaakt. Maar wij moeten niet vergeten dat de lijsten met de te arresteren personen en de organisaties daarvoor in den bezettingstijd tot stand gekomen zijn en dat het in dien tijd niet mogelijk was om ieder geval in de finesses te beoordelen, daar er dikwijls van buiten tegenaan gekeken werd. Het eigenaardige is echter dat daarop kritiek wordt uitgeoefend door menschen die zelf nooit een hand hebben uitgestoken om iets te doen of die zelf niet geheel rustig zitten. Bij de meeste gevallen mankeerde er wel wat aan den persoon in kwestie. Iemand die overal om zijn houding en daden als goed Nederlander bekend stond, werd niet gearresteerd. Of in alle gevallen beslist arrestatie noodzakelijk was is ene tweede, maar de B.S. mocht in die dagen geen enkel risico nemen.
Wij zijn nu echter in een periode aangekomen waarin niet een ieder zonder meer opgegrepen kan worden, daar de verhoudingen weer langzamerhand normaal dienen te worden. Degene die in den P.O.D. een apparaat ziet dat hij kan gebruiken om een persoonlijke vete uit te spelen is aan het verkeerde kantoor, want tot arrestatie wordt alleen overgegaan indien er voldoende gronden voor aanwezig zijn. Bovendien moet men niet vergeten dat het doen van een valsche aangifte strafbaar is. Maar ook hij dien denkt dat de P.O.D. er een vriendjessysteem op na houdt is verkeerd. De P.O.D. kan zich niet storen aan sympathieën of antipathieën van het publiek, maar werkt rustig door. Elke zaal wordt geheel onderzocht en van ieder geval afzonderlijk proces-verbaal opgemaakt, waarna de rechter wel zal uitmaken of de betrokkene strafbaar is of niet. Het gaat toch nooit tot tevredenheid van iedereen. Als er een persoon gearresteerd wordt, komen er direct van een aantal menschen brieven, waarin zij aantonen wat voor goede Nederlander de betrokkene toch wel is. Blijft diezelfde persoon echter vrij rond lopen dan komen er steeds klachten en vragen waarom hij nog niet is gehaald.
Arrestatie geschiedt dus alleen op grond van betrouwbare gegevens en heeft de P.O.D. die niet, dan blijft zo’n persoon in vrijheid. De bevolking kan hier dus meewerken door het verschaffen van betrouwbare inlichtingen. Doet zij dat niet dan heeft zij ook geen recht van kritiek. Men bedenke echter wel, dat zwartehandel alleen niet onder de bemoeienis van den P.O.D. valt. Die heeren worden binnenkort door de economische recherche en de belasting achterhaald. Binnenkort echter zal de P.O.D. overgaan tot een maatregel, welke ongetwijfeld nog meer gemoederen in beweging zal brengen. Gezien de beroering welke alom in den lande door de voorgenomen en daadwerkelijke invrijheidsstelling van N.S.B.-ers, althans van politiek-verdachten, is verwerkt, kan ook in ons ressort een matige opschudding ontstaan, als de bevolking tot de ontdekking komt, dat door den P.O.D. ook hier menschen worden losgelaten.
Het publiek moet weten dat ook in gewone strafzaken alleen in bepaalde gevallen voorloopige hechtenis wordt opgelegd. Ook in deze buitengewone zaken moet zo spoedig mogelijk worden teruggekeerd naar een Nederlandsche rechtspleging. Om tot dien meer normale gang van zaken te komen, zullen dan ook binnenkort een aantal lichte gevallen op last van hoogerhand worden losgelaten. Wie van ons wil aannemen, wat wij hierboven over het werk van den P.O.D. zeiden: dat elk geval nauwkeurig en ernstig wordt onderzocht, behoeft zich niet ongerust te maken, dat hiermee aan het recht wordt tekort gedaan. Bovendien zijn voor die vrijlating naast den P.O.D. speciale commissies benoemd, welke ieder geval nog weer eens afzonderlijk beoordelen en daarbij gebonden zijn aan zeer bepaalde richtlijnen. Wij ontveinzen ons niet dat over deze vrijlatingen toch wel een zekere ontevredenheid ontstaan zal, maar de bevolking bedenke wel, dat zij dikwijls maar van den buitenkant tegen bepaald gevallen aankijkt. Een zaak die op het oog ernstig lijkt, blijkt dikwijls bij nader onderzoek geen strafbare feiten te bevatten, terwijl een onschuldig lijkend geval bij nader onderzoek vaak ernstig komt te staan. En tenslotte, men denke niet dat iemand die gevangen gezeten heeft en nu vrijgelaten wordt, overal van af is. Neen, die persoon krijgt een proces-verbaal en wordt te zijner tijd opgeroepen om voor den rechter te verschijnen. Er zijn ook lichte overtredingen, waarvan de daders niet gearresteerd werden. Die personen blijven gewoon thuis, maar kregen eveneens een proces-verbaal en worden later voor het gerecht gedagvaard. Daarom één verzoek: bekritiseer niet te vlug, want wij verzekeren u: wanneer u meewerkt, wordt alles uitgezocht! Th. Le Grand (Joop).