De april-meistaking van 1943 kende als aanleiding de bekendmaking van 29 april 1943 dat Nederlandse oud-militairen die gevochten hadden in 1940 zich moesten melden om te gaan werken in Duitsland (Arbeitseinsatz). Door de vele Duitse doden tijden de slag om Stalingrad waren extra mankrachten nodig om de Duitse oorlogsindustrie draaiende te houden. Nederlanders die weigerden te werken in Duitsland konden op ‘den strengste maatregelen’ rekenen.
Oproep in het Nieuwsblad voor de Hoeksche Waard en IJselmonde, 30 april 1943
De staking begon op donderdag 29 april 1943 bij Machinefabriek Gebr. Stork & Co in Hengelo in Overijssel en verspreidde zich razendsnel over heel Nederland. Gaandeweg verspreidde de staking zich over bedrijven in bijna alle provincies van het land. Meer dan 500.000 mensen legden uiteindelijk het werk neer. De staking heeft veel invloed en wordt een keerpunt genoemd in de bezetting. Zo stond er in 1943 een manifest in Trouw met de volgende tekst: ”De vijand heeft thans het masker volledig afgeworpen. De mythe van de grootmoedigheid van den Führer is ten einde. Erkend wordt nu door de Duitschers wat wij zijn: vijanden, en niet een deel van de Groot-Germaanse Gemeenschap.” De Duitse bezetter reageerde op de staking met harde hand. Tachtig stakers werden standrechtelijk geëxecuteerd, hun namen werden op plakkaten bekendgemaakt. Daarnaast vielen 95 doden en 400 zwaargewonden door beschietingen door de bezetters op de stakers. Na en tijdens de staking vielen tweehonderd doden als gevolg van standrechtelijke executies en uitputting in strafkampen.
Ook in de Hoeksche Waard werd gestaakt en alle burgemeesters werden ter verantwoording geroepen. Ze werden gesommeerd om de stakingslijst in te vullen. De harde hand in onderstaande documenten, betrekking hebbend op Numansdorp, is wel te zien in het telexbericht van 3 mei: geen waarschuwingsschoten, de politie wordt bij raak schieten volkomen door hoogere autoriteiten gedekt.
Documenten Numansdorp april-mei staking 1943
Klik op de afbeelding voor een vergroting
1 mei 1943 – Kolonel Boelstra eist een snelle rapportage van de stakers
2 mei 1943 – meer maatregelen
3 mei 1943 – Geen waarschuwingsschoten!
4 mei 1945 – Telegram
5 mei 1943 – Burgemeeesters moeten een overzicht verstrekken
7 mei 1943 – Opgave stakende ambtenaren
8 mei 1943 – Overzicht deelnemende bedrijven Numansdorp (Rapportage burgemeester De Zeeuw)
