Op zoek naar de Kazematten – Deel 1

kazemat-10-abh-01In Nederland zijn ongeveer 1500 kazematten gebouwd. Ook het Zuidfront in de Hoeksche Waard was rijkelijk bedeeld met deze groepsschuilplaatsen. Een kazemat is geen gevechtsbunker, maar een schuilplaats voor 12 man, zo’n 75 meter achter de plaats waar men de gevechten zou verwachten. Het vechten zelf gebeurde in veldstellingen, loopgraven e.d. ‘De schoorsteen’ bovenop werd gebruikt voor een periscoop, om naar buiten te kunnen kijken.

Volgens de Cultuurhistorische Atlas Hoeksche Waard zijn er 21 kazematten overgebleven. Er bestonden al twijfels over dit onderzoek, tijd dus om eens zelf op pad te gaan. Op 13 augustus 2015 maakte ik deel 1 van de trip samen met Edward Coumans. Hier onze bevindingen.

Kazemat 1 – In de Leenherenpolder staat het eerste exemplaar, gezien van het westen van de Hoeksche Waard. Toegankelijk via een wandeling door het land, vanaf de Westdijk. Deze kazemat is eenvoudig toegankelijk en heeft veel kogelgaten, in één gat troffen we nog een kogel aan. Meer over deze kazemat, inclusief een filmpje, staat hier.

Kazemat 2 – Nummer 2 staat even verderop. Dichterbij vanaf de Westdijk, maar niet toegankelijk.

Kazematten 3 en 4 – Deze kazematten staan in de polder bij Zuid-Beijerland, langs de Buitendijk, net voorbij de meest oostelijke punt van Tiengemeten. Het is hier beschermd natuurgebied, de kazematten zijn dus niet toegankelijk.

Kazemat 5 – Dit exemplaar staat aan het einde van de Veerweg in Numansdorp, nabij de oude Rijkshaven. Deze kazemat staat als het ware op de parkeerplaats, ten westen van de havenuitgang. De kazemat is tussen de brandnetels door nog toegankelijk.

Kazematten 6 en 7 – Deze exemplaren staan aan de andere kant van havenuitgang. In de telling en op de kaart van Cultuurhistorische Atlas Hoeksche Waard ontbreken deze twee exemplaren. De achterste kazemat is nog aardig toegankelijk, ligt wel gedeeltelijk volgestort met rotzooi.

Kazemat 8 – Gelegen in de Ambachtsheerlijkheid Cromstrijen was dit exemplaar wel erg lastig te vinden. Zoals te zien is op de foto’s ook bijna verdwenen onder het groen. Veel prachtige (beschermde) natuur hier, om die reden is het niet echt een wandelgebied. Verboden toegang, verboden toegang en verboden toegang.

Kazemat 9

Vanwege de tekst bij kazemat 8 hebben we nummer 9 niet kunnen vinden. Deze staat wel in de atlas, dus iemand moet ‘m ooit hebben waargenomen. Voorbijgangers met kennis van het gebied (die we troffen bij 10) zeiden dat nummer 9 hen volledig onbekend voorkwam.

Kazemat 10

Hier aan het westelijk eind van de Hogezandse Polder werd hard gewerkt aan dijkversterking toen we langskwamen. Hier kom je niet vaak, de wegen lijken niet eens een naam te hebben. Nummer 3 in de ABH, nummer 10 in totaal. Tegen de kazemat was een ter plaatse verwijderd brugdeel gezet. Mooie ligging, niet toegankelijk.

Kazemat 11, 12 en 13

Wat een verrassing in Numansdorp! Volgens de Atlas lag hier achter de Alexandershof van de familie Groeneboom één exemplaar, we troffen er liefst drie! We werden gastvrij ontvangen door de familie en mochten naar believen rondkijken. Bij één kazemat is ooit een poging gedaan ‘m te laten springen, zo lijkt het. Het exemplaar vlakbij huis is met groen overwoekerd, de afgesloten ingang is door Dhr. Groeneboom weer open gemaakt. Het leverde mooie foto’s op.

De conclusie na deel 1: Volgens de atlas hadden we op dit traject 10 kazematten kunnen aantreffen. We hebben er 1 niet gevonden en troffen er 4 meer aan dan in de atlas. Naar het exemplaar te Oud-Beijerland hebben we even gezocht, we konden ‘m zo snel niet vinden (Langeweg? iemand tips?). Die komt volgende keer, want in 2016 volgt deel 2….

8 Comments

Add a Comment
  1. De vermiste kazemat in Numansdorp weet ik helaas niet. De kazemat aan de langeweg valt niet meer op doordat er een huis bovenop is gebouwd, op een kruispunt waar allemaal kassen staan. Bij deze teler staat hij op het erf.

    1. Hallo Klaas,

      Het huis op de bunker is gebouwd door vader en zoon van der Linden. Tuinders die in Papendrecht onteigend waren ivm met woonhuizenbouw op hun tuinderij en boomgaard aan het Westeind 90.
      Een plaatselijke architect heeft het ontwerp en bouw tekeningen gemaakt.
      Zoon Koos woont er nog en er zijn van en net voor de bouw wellicht op verzoek wel copieen te maken.

  2. Henk,
    De kazematten 3 en 4 staan niet in de polder, maar in de buitendijkse gorzen, die onder Zuid-Beijerland de Oosterse Laagjes heten.
    Heb je trouwens de kaart achterin de Cultuurhistorische Atlas bekeken? Daar zie ik bij de Veerhaven in Numansdorp weldegelijk 3 exemplaren ingetekend. Wat er echter niet in staat, zijn de kazematten en bunkers die rond het Fort Buitensluis zijn gebouwd aan de oostkant van de monding van de Numansdorpse haven, waarschijnlijk niet bezocht omdat dit destijds nog verboden defensieterrein was. Nu is dat niet meer in die strenge mate het geval. Rond het fort heeft de Nederlandse defensie eerst gebouwd, later schijnen de Duitsers daar ook gebouwd te hebben. De opzichter daar weet er alles van.
    Op de kaart in de Atlas tel ik er inclusief de Ambachtsheerlijkheid Cromstrijen ook tien. Bij de Alexandershof staan er twee ingetekend. Aan de Oud-Beijerlandse Langeweg is een exemplaar getekend in de noordoosthoek van de kruising met de Tweede Kruisweg. Daar is een woning bovenop gebouwd. Elk onderzoek bouwt altijd op het vorige voort. Het is misschien handig de bestaande kaart met eventueel nieuw gevonden exemplaren aan te vullen?
    Onder Zuid-Beijerland en Numansdorp hebben er veel meer gestaan, maar dat zul je wel weten.
    Met vriendelijke groet, Willy Spaan

    1. Willy,
      Bedankt voor je reactie. De telling zoals ik deze aan het doen ben is volledig gebaseerd op die cultuurhistorische atlas. Bovenaan dit artikel zie je ook een link staan waar je op kunt klikken, naar die gegevens uit de atlas. Ik was eigenlijk alleen maar van plan te fotograferen wat al was uitgezocht, dat het een correctieronde is geworden was niet mijn bedoeling. Inderdaad pakt het soms zo uit. In de zomer van 2016 hoop ik het rondje af te maken.

      1. Henk,
        Zou jij dan svp die uitklapbare kaart achterin de atlas met een rode stift van eventuele locatiewijzigingen of aanvullingen willen voorzien, ingeval die er blijken te zijn? Dan kunnen we daar in een vervolgtraject (en bij een eventuele herdruk) iets mee doen.
        Is er bij tuinderij Slobbe aan de Smidsweg in Westmaas niet ook een woning bovenop een bunker of kazemat gebouwd?
        Met een groet, Willy

        1. Doe ik Willy, komt goed.

  3. Dag Henk,
    Volgens mij heb ik die vermiste kazemat in Numansdorp gevonden. Op 2 luchtfoto’s van de Rijkshaven tijdens de watersnood van 1953 is er een bunker binnendijks in de Molenpolder te zien in het water. Deze is later weg gehaald.

  4. Er staat er nog een op de Korte Boomweg in Cromstrijen naast de spuisluis en 1 woning….

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *