1945 – De burgemeester moest sterven

In 1944 kreeg Piershil een NSB-burgemeester nadat burgemeester Hammer was ondergedoken. Deze NSB-er werd door het Oud-Beijerlandse vezet geliquideerd, een daad met grote gevolgen. Het monument ‘Moeder’ bij Heinenoord werd op 20 mei 1950 onthuld. Precies op de plaats waar op zondag 18 februari 1945, zonder vorm van proces, tien personen als daad van vergelding werden neergeschoten.

Na het onderduiken van burgemeester Hammer  kwamen de dorpen Nieuw-Beijerland, Goudswaard en Piershil zonder burgemeester te zitten. Als gevolg van de ‘Dolle Dinsdag’ kon dit probleem snel door de Duitsers worden verholpen. Dolle Dinsdag is de aanduiding voor dinsdag 5 september 1944. Op die dag speelden zich in heel Nederland emotionele taferelen af naar aanleiding van de berichten dat het land elk moment bevrijd kon worden van de Duitse bezetting. De geallieerden hadden namelijk in de voorgaande dagen in hoog tempo terrein gewonnen. Geruchten werden aangedikt, en al snel deed het fabeltje de ronde dat bepaalde plaatsen in Zuid-Nederland al bevrijd waren. Veel Nederlanders maakten zich de volgende dag op om hun bevrijders te begroeten. Vlaggen en oranje vaandels werden tevoorschijn gehaald, en bedrijven liepen leeg omdat het personeel de geallieerden op straat wilde opwachten. Onder Duitsers en NSB’ers brak paniek uit; administraties werden haastig vernietigd en velen sloegen op de vlucht. De geruchten bleken niet geheel op waarheid berust en op Zuid-Nederland na bleef Nederland bezet. Ook de NBS-burgemeester van Leidschendam, M.A. Simonis (geboren op 14 november 1888 te Raamsdonkveer), had z’n biezen gepakt en wilde na enkele dagen weer op zijn post terugkeren. Zijn plaats was echter al ingenomen door een andere NSB-burgemeester en hem werd als vervanging het burgemeesterschap van Nieuw-Beijerland, Piershil en Goudswaard aangeboden.

Benoeming Simonis tot burgemeester van Nieuw-Beijerland, Piershil en Goudswaard – december 1944

benoeming-simonis-december1942-01 benoeming-simonis-december1942-02

Foto Burgemeester Hammer (met Prins Bernhard tijdens een bezoek aan Piershil, 1948).

piershil-oorlog-burgemeester-hammer
In die functie bleek Marinus Adrianus Simonis maar wat fanatiek, samen met zijn door hem benoemde zoon (een SS-er) leverde hij de bevolking van deze drie dorpen veel problemen op, vooral op het gebied van arbeidsinzet (Nederlandse mannen moesten werken voor de Duitsers). Het verzet besloot hem daarom een lesje te leren en op 13 februari 1945 drong men de woning van de burgemeester te Nieuw-Beijerland binnen en liet hem en zijn zoon afgeranseld achter. Als reactie op deze verzetsdaad hield de bezetter, in opdracht van Simonis, in de late avond van 15 februari een razzia in Nieuw-Beijerland. Ongeveer 75 mannen werden op transport gesteld naar Schouwen-Duiveland om daar te werken voor de Wehrmacht. Reden voor het verzet om een plan te bedenken om de NSB-burgemeester uit de weg te ruimen. Al op 17 februari deed zich een mogelijkheid voor. Toen Simonis naar zijn woning in Leidschendam fietste, werd hij op de provinciale weg, ter hoogte van de Oud-Heinenoordseweg door leden van het verzet doodgeschoten en in de sloot gegooid. Om 13.00 uur diezelfde dag vond een wachtmeester van de rijkspolitie het lichaam. Op hetzelfde moment passeerden ook twee leden van de Sicherheitsdienst. Uit het persoonsbewijs bleek dat het om het lichaam van burgemeester Simonis ging. De reactie van de Duitsers loog er niet om en stond haaks op de verwachting dat het wel los zou lopen met de represailles.
De volgende morgen werden tien gevangenen uit de strafgevangenis van Scheveningen gehaald en overgebracht naar de bewuste plek aan de provinciale weg. Zonder enig vorm van proces werden zij door de bezetter gefusilleerd, op zondag 18 februari om 09.00 uur in de morgen.

Links: een rouwadvertentie uit het weekblad ‘Storm’ (een SS-tijdschrift) van 7 maart 1945.

Hoewel de vier leden van de knokploeg ‘Zinkweg’, die de liquidatie van de burgemeester uitvoerden, zich niet aansprakelijk voelden voor de uitgevoerde represaille bleek het een loden last te zijn die zij de rest van hun leven moesten meedragen. Voor de nabestaanden van de tien omgebrachte mannen was het incident niet gemakkelijk te verwerken en door buitenstaanders werd bij de daad van de knokploeg Zinkweg veelal het verwijt geuit dat het middel erger was dan de kwaal. Het was de eerste en laatste liquidatie van deze beroemde verzetsgroep uit Oud-Beijerland. Zeer opvallend is dat in het boek ‘Uit trouw geboren’ door Albert Oosthoek alle daden vanuit het verzet aan de Zinkweg tot in detail worden beschreven. Bij de beschrijving van de liquidatie op 17 februari 1945 van burgemeester Simonis wordt echter gesproken over ‘vier KP-ers van de groep Zinkweg’. Dat vijftig jaar na dato de namen van deze vier personen worden verzwegen, in tegenstelling tot de namen van NSB-ers, zwarthandelaren en daders van meer heldhaftige verzetsacties, spreekt boekdelen over de gevoeligheid van het onderwerp.

Foto ‘De zoon van Simonis’ – 1945

Een roemloos einde voor de zoon van de N.S.B.-burgemeester Simonis. Hier staat hij bepakt en bezakt klaar voor zijn woning aan de Provincale Weg 88 te Liedschendam (Koningin Julianaweg). Het publiek kijkt toe hoe hij door de Binnenlandse Strijdkrachten (B.S.) zal worden afgevoerd.

zoon-simonis

Toen ene Theo Le Grand in de winter van 1944-1945 in Piershil verscheen was dat niet zonder reden.

Op onderstaande foto is Theo Le Grand te zien. De kleine jongen op de foto is Gerard Hollander. De foto is gemaakt voor de huidige Beatrixstraat 32, er lagen hier toen nog slootjes tussen de huizen en er stonden knotwilgen. Op de achtergrond is het huis te zien van Henk Smits, dat is later afgebroken, daar staan nu het huis van de familie Heikoop.

piershil-oorlog-theo-le-grand

Als begeleiding bij deze foto stuurde Gerard onderstaande tekst mee (de strekking van de tekst is samengevat).

Die verzetsbeweging waar Klaas van Bergeijk ook deel van uit maakte was behoorlijk groot en invloedrijk. Die NSB burgemeester moest dus zo snel mogelijk het zwijgen worden opgelegd. Dus stuurde de regering een oud marechaussee agent die als diender of veldwachter zijn rondes door de dorpen moest doen. Stiekem zochten ambtenaren van de gemeente onderdak voor hem. Hij werd ondergebracht bij Kors Hollander aan de beneden Molendijk te Piershil. Naar eigen is Le Grand daar in totaal zes weken geweest. Links op de foto staat die bewuste meneer Le Grand, dan Jo Hollander, Gerard Hollander en W.N. Hollander de Koning. Kors Hollander, de man des huizes, vertelde later na de oorlog dat hij die Le Grand in huis moest nemen en dat er niet werd verteld wat zijn opdracht was.

Ik, Gerard Hollander, ben ergens rond 2005 bij Le Grand op bezoek geweest in Hellevoetsluis en vroeg hem wat er van het bovenstaande verhaal klopte. Hij ontkende natuurlijk. Ik hoorde echter dat hij tegen vrienden, waar ik ook mee heb gesproken, iets anders had verteld. Hij bekende te hebben geschoten, maar niet alleen. Met vijf man richtten ze het geweer terwijl er maar één een kogel had, de rest had losse flodders. Eén van die vrienden vertelde mij dat dit ze wisten dat dit verhaal onzin was. “Theo heeft het alleen gedaan maar verrekt het om de waarheid te zeggen”, zo werd mij verteld.

Op zich is het begrijpelijk dat een bekentenis altijd achterwege is gebleven. De Duitsers namen gruwelijke represailles, iets wat door het verzet niet zo was ingeschat. Le Grand vertelde mij dat hij na zes weken in Piershil voor een volgend karwei naar Barendrecht is gegaan, daarna is hij voor weer een klus in Zeeland terecht gekomen. Na de oorlog ging hij weer aan het werk op het ministerie van Binnenlandse Zaken in Den Haag.

Naar waarheid opgetekend door Gerard Hollander, februari 2011.

Naschrift:

Theo Le Grand, schuilnaam Joop, was in werkelijkheid de leider van de knokploeg Zinkweg. Le Grand was in 1941 begonnen als wachtmeester bij de marechaussee te Zuid-Beijerland. Hij raakte in contact met diverse verzetsgroepen en dook in september 1944 onder. Hij kwam zo terecht bij de familie Traas aan de Zinkweg. Gedreven door vaderlandsliefde nam hij deel aan diverse verzetsactiviteiten. Hij speelde een vooraanstaande rol in de liquidatie van burgemeester Simonis. De leden van de knokploeg moesten de verschrikkelijke gevolgen van hun daad de rest van hun leven met zich meedragen. Het werd geen heldenverhaal, er werd nooit openbaar over gesproken. Was het middel erger dan de kwaal? Het is de waanzin van een oorlog.

2 Comments

Add a Comment
  1. Mijn leeftijd is 73 jaar, ik ben geboren 4sept. 1944 in Willemstad. Het verhaal van het verzet in de Hoeksewaard heeft mij erg getroffen toen ik van iemand hoorde vertellen wat door het verzet was gepleegd om een burgemeester die fout was, te vermoorden, maar daarna niet de moed hadden om zich te melden en daardoor 10 burgers het slachtoffer lieden worden van hun “heldendaad”
    Het is voor mij natuurlijk makkelijk praten in de tijd van nu , maar ik vind dat over nabeschouwingen van het verzet tijdens de oorlog te weinig over de zin en het nut van het verzet wordt gesproken . Ik zou graag meer meningen van deskundigen willen horen, of documentaires hierover willen zien.

    Gr. v. A.Polak

    1. Geachte, bedankt voor uw reactie. Over het nut van het verzet in de oorlog zijn boeken genoeg geschreven; de meningen variëren vaak. Wat m.i. de grootste fout is die je nu kunt maken is oordelen over toen. Je moet het echt hebben meegemaakt om de gemaakte keuzes te kunnen verklaren. Wat betreft het voorbeeld dat u aanhaalt gaat u ook iets te gemakkelijk voorbij aan de ware oorzaak van deze tragedie: het schofterige gedrag de Duitse bezetter dat zich vanaf 1944 steeds grover begon te manifesteren. Niemand doet lichtzinnig over het verlies van 10 mensenlevens, maar niet het verzet heeft hen vermoord maar ‘de Mof’. De reden van zijn liquidatie kunt u lezen op deze website. Voor meer informatie over motieven en gevolgen verwijs ik u naar dit interview, met 2 leden van deze verzetsgroep: http://wo2-hoekschewaard.nl/verzet/interview-met-2-leden-van-de-groep-zinkweg/

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *